પ્યારની આગળ વાર -- પ્યારનો વાર વધારે તે પરિવાર। દરેકનાં જીવનમાં પરિવારની ભૂમિકા ખુબ જ મહત્વની છે। રુક્ષ્મણીની વાળીના વ્હાલ જેવું મહત્વ છે. પરિવારના સભ્યોના વ્હાલ આ વાળીના વજન જેવાંછે। પરંતુ ,આ પરિવાર શેનો બનેલો છે ? સામાન્ય રીતે પરિવારમાં પતિ-પત્ની અને સંતાનોનો સમાવેશ થાય ; પછી એ પરિવાર પેઢી દર પેઢીથી સાથે રહેતા સંયુક્ત હોય કે એકાકી સ્વતંત્ર પરિવાર હોય. સંયુક્ત પરિવારમાં ઘણા એકાકી પરિવારો સાથે રહે છે। માતા-પિતા, એમના માતા-પિતા , ભાઈઓ -ભાભીઓ અને એમના સંતાનો એક સાથે એક જ ઘરમાં એક જ છત્ર નીચે, એક જ રસોડે જમીને સાથે રહે તેને સંયુક્ત પરિવાર કહેવાય . વિત્ત ઉપાર્જન કે , ખેતર હોય તો , કૃષિ ઉત્પાદન સહિયારા કરે અને ઉપભોગ પણ સાથે જ કરે . ખર્ચ અને વ્યાવહારિક કાર્યો વડિલની સલાહ-સૂચન પ્રમાણે કરે .
આ સંયુક્ત પરિવારના લાભ જોઈએ તો, બધાને લાડ-પ્યાર મળે છે। બાળકોનો ઉછેર બહુ જ આસાનીથી બધાય ના સહયોગથી થાય છે। કુળ -કુટુંબના રીત-રિવાજોનો પારંપારિક સુસંસ્કૃત વારસો બાળકો મેળવે છે. બધા સભ્યો એક બીજાની ભૂલ-ચૂક સંભાળી લે છે। આ સાથે કેટલાક દૂષણો પણ છે। જ્યારે કોઈ બાળક કાંઈ ખોટું કરે , ત્યારે માટે-પિતાની વઢથી કે શિક્ષાથી ઘરના બીજા સભ્યો બચાવી લે છે અને દુલાર કરે છે। આથી બાળક પોતાની ભૂલને નગણ્ય કરી નાખે છે અને ડર નીકળી જવાથી વધુ બગડે છે। સાચા-ખોટાનું ભાન શીખતું નથી। બધું જ તૈયાર ટપકે અથવા માગે કે તરત હાજર મળવાથી પોતાની જોઈતી વસ્તુ માટે બીજા ઉપર નિર્ભર થઇ જાય છે। વળી, બીજા બાળકને એના માતા-પિતા કાંઈક અપાવે તો -એટલે કે કાકા-બાપાના બાળકને - આ બાળક એને માટે કાંતો ઈર્ષા કરે છે કાંતો જીદ્દ કરે છે અને ન મળે તો પેલા બાળકની એ વસ્તુને તોડી-ફોડી નાખવાની આસુ
આટલું જાણ્યા પછી આપણે વિચારીયે કે , પરિવારમાં જો બધાં એકબીજા સાથે સુસંગત રીતે એકબીજાના આધાર, સહાયક બને તો ,આદર્શ પરિવાર ગણાય . અહીં મેં પરિવારમાં ક્યાં ગદ્ય આવે અને ક્યાં પદ્ય આવે તે વિષે વિચાર્યું છે; એટલે શુષ્ક્તા અને રસાળતા ,સૌમ્યતા વિષે। દરેક પરિવારમાં પૂર્વથી ચાલી આવતી રીત-રસમ ,જેને અંગ્રેજીમાં ટ્રેડીશન કહે છે તે નિભાવવામાં સહજતા અને સરળતા અનુભવાય તે કુટુંબનો નિબન્ધ -ગદ્ય રૂપ કહી શકાય . પરંતુ ,થોભો ,પહેલાં થોડું ગદ્ય અને પદ્ય વિષે જાણી લઈએ .
બન્નેના લેખનમાં ,એક મુદ્દો હોય , વિષય હોય , ફલક હોય અને એનો વિસ્તાર થતો હોય છે। ગદ્યમાં નિબન્ધ,વાર્તા ,નાટક ,વિગેરે આવે અને પદ્ય માં પ્રાસ , માત્રા, રાગ, છન્દ,કે અછાંદસ જેવાં સ્વરૂપો આવે .બન્નેમાં હુ
હવે આગળ વધીએ। તો કુટુંબનો નિબન્ધ તે ગદ્ય . તેમાં મેં નિભાવવાની વાત કહી . પરિવારનો ઇતિહાસ અને સંકલન લાંબા હોય છે ,તેને સાચવીને , પૂર્વજોના સંસ્કારોને અને સંવર્ધનને પરિવારના સભ્યો મિત્
પદ્ય સ્વરૂપનો પરિવાર કોને કહેવાય તે જોઈએ। નવી સંસ્કૃતિ, નવાં સર્જન અને બદલાતાં સમાજ સાથે તાલમેલ રાખી, સંઘર્ષ , મતભેદ, વ્યાધિને ;સઁવાદ એટલે કે સમ+વાદ થી તથા સહાનુભતિની કૂણી ભીનાશવાળી લાગણીના તારનાં ઝંકારથી ,કુટુંબને હુલાવી-ફુલાવી ને સૌમ્યતાથી કાવ્ય જેવી મધુરતા અને શીતળતા રચે ; કુટુંબને રાજી ,સંતોષી રાખે તેને પરિવારનું પદ્ય સ્વરૂપ કહી શકાય . તેથી જ એક કવિએ તેમની રચનામાં કુટુંબના
આમાં એકાકી સ્વતંત્ર અને સંયુક્ત બન્ને પરિવાર આવી જાય . પરિવાર ની એકતાના , સંસ્કૃતિના અને સંવર્ધનના તાર અકળ રીતે એક સુરે વહે તે પદ્ય અને એક ગતિથી નીરસતાથી શુષ્ક રીતે જીવન વહે તે ગદ્ય . આપણા પરિવારને સંગીતમય બનાવવું કે નિબન્ધરૂપ તે આપણા જ હાથમા છે।
7\11\2020
No comments:
Post a Comment