Pages

થોડી જાણીતી કહેવતો-અને શબ્દો


1 બોલે તેના બોર વેચાય --ન બોલ્યામાં નવ ગુણ। 
2ઝાઝા હાથ રળિયામણા --સાત સુયાણી એ વેતર  વંઠે .
3 ઉજળું એટલું દૂધ નહીં --પીળું એટલું સોનુ નહીં। 
4ઊંટ મેલે  આંકડો ને બકરી મેલે  કાંકરો। 
5 દૂધ સાકર ને એલચી ,વરિયાળી ને દ્રાક્ષ 
   કંઠનો ખળ  હોય તો પાંચે વસ્તુ રાખ। 
6 થોડું ખાધે સુખ ઉપજે ,વધુ ડોક્ટર ખાય .
7 ઊંઘ , આહાર ને આળસ વધારીએ એટલાં  વધે ને ઘટાડીયે એટલાં  ઘટે . 

વિરોધી શબ્દો ,
અગમબુદ્ધિ--પચ્છમબુદ્ધિ ,  અનુગામી -પુરોગામી ,   અદ્યતન -પુરાતન ,  અર્વાચીન  -પ્રાચીન ,  કૃતજ્ઞ -કૃતઘ્ન ,  છડેચોક -છાનુંમાનું ,  સંયોગ -વિયોગ ,  આધીન -પરાધીન ,  આઘાત-પ્રત્યાઘાત 

સમાનાર્થી શબ્દો 
સુરજ,સૂર્ય ,ભાનુ  ,ભાણ , ભાસ્કર ,રવિ , આદિત્ય ,સવિત ,ખગ:, પુષા ,દિવાકર ,વિરંચી કિરીટ પ્રસૂન 
વાણી , વાક , વાચા ,ભાષા , ગીરા 

પ્રયાણ , ગમન ,ગતિ ,ચાલન, પ્રસ્થાન ,

સ્મૃતિ , યાદ , સ્મરણ ,

હાથ, હસ્ત , કર ,

આંખ , નયન ,નેણ  ,ચક્ષુ ,દ્રગ  અક્ષ 


રસોડાની વસ્તુઓ 
ગેસ (ચૂલો, સગડી, સ્ટવ )માચીસ, લોઢી (તવો),તપેલી,કડાઈ ,છીબું, થાળી ,વાટકી ,છાલિયું ,સાણસી ,ચીપિયો ,કડછી ,ઝારી, તવેથો ,ચમચો ,ચમચી ,તાંસળું ,કથરોટ ,માટલું ,ડોયો બુઝારું  ,ગરમુ ,,મસાલાનો ડબ્બો ,ઘી, તેલ, ઓરસિયો વેલણ ,છરી ,ગરણી ,ચારણી ,ખાંડણી  દસ્તો ,ડબ્બાઓ, બરણીઓ , અભેરાઈ ,     
આધુનિક વસ્તુઓ 
કપરકાબી ,મગ, ટી  ટ્રે ,માઇક્રોવેવ,ઓવન, મિક્સર, ટોસ્ટર ,બટરનાઈફ ,ડાઇનિંગ ટેબલ,ડીશ વોશર , ફ્રિજ ,ટેબલમેટ , કોસ્ટર, કીટલી , કાંટા 

છેલા અક્ષરવાળા શબ્દો 
             ણ  
રક્ષણ, સદ્દગુણ , ભાષણ ,સગુણ, નિર્ગુણ, દુર્ગુણ , ગૂંથણ , સોહાગણ , શરણ , ક્ષણ , શણ  ,પ્રયાણ , ગ્રહણ ,મરણ ,પરણ  ,સ્મરણ , વિસ્મરણ ,ધારણ , ધરણ , ભરણ-પોષણ , કુપોષણ, કારણ ,જાગરણ ,મારણ ,રમણ , ભ્રમણ ,તોરણ ,જમણ , રણ  , ગણ  , ઉપકરણ , અંત:કરણ  , રાવણ , વિભીષ ણ , ચારણ ,માગણ ,નાગણ ,ભૂષણ , ટેકણ , મૂંઝવણ , ભારણ ,

                                      ળ 
હળ ,કમળ  , દળ ,થળ , સ્થળ , ફળ ,નળ , સાંકળ , ભાળ, ગાળ , ફાળ ,સુમેળ , મેળ  , નિષ્ફ્ળ , સફળ ,દુ ષ્કાળ , ત્રિકાળ , મહાકાળ , ઝળહળ , જળ , દેવળ , કેરળ , સંચળ ,બાવળ  જાયફળ , જામફળ ,સીતાફળ ,રામફળ , ખળખળ,કળ , બળ , ખગોળ , ભૂગોળ ,ગોળ ,વાળ, સેવાળ , ઢાળ ,સંભાળ ,મળ ,અકાળ ,

              જન 
જન , વ્રજજન , ગોપીજન , મહાજન , હરિજન , રાજન , વજન , ભજન , સ્વજન , ગુણીજન, ,ખંજન , ગુંજન , સાજન , પ્રિયજન, 

                 રસ 
સરસ , સારસ , નિરસ , વારસ , ગોરસ , કોરસ , આરસ   ફારસ , પોરસ , ચોરસ , બારસ  , વરસ  , નવરસ , 

                               વાસ 
પ્રવાસ, નિવાસ , સુવાસ , વનવાસ , સ્વર્ગ  વાસ , ઉપવાસ , કારાવાસ , 

                           લય 
કાર્યાલય , મહાલય , આલય , પુસ્તકાલય , સંગ્રહાલય ,પ્રલય , વિલય ,

                   ત્તમ 
સર્વોત્તમ , નરોત્તમ , પુરુષોત્તમ ,ઉત્તમોત્તમ , 

                  મતિ 
સુમતિ , કુમતિ , અનુમતિ , સન્મતિ ,સંમતિ ,દુર્મતિ ,

                             ગટ 
પ્રગટ , ફોગટ , મુગટ , ગટાગટ , 

મન તું ભીતરને અજવાળ


વરસ્યું એનાં  વિશ્રામ નહીં , ને કોરાનો કચવાટ  ,
મળ્યું તેની મસ્તી નહીં ને ખૂટયાનો  કકળાટ। 
 મન તું ભીતરને અજવાળ ! 

ઝંખતા ઝંખતા ઝાંખ પડી , શોધતા શોધતા સાંજ ,
જડ્યું તેને જાળવ્યું નહીં ને ખોયું તેનો ચચરાટ ,

ગાયું તે તો ગીત નહીં ,સુણ્યું નહીં સંગીત ,
અલખના જ્યારે સુર રેલાયા , સુનો હતો દરબાર ! 
મન તું ભીતરને અજવાળ ! 

ઓ પાલનહારા



-----શાને ભુલ્યો અમને , જો ,આ તરફ વળીને ,
-----મોં ફેરવી તું બેઠો , આપણો  પ્રેમ ભૂલીને ;
-----પ્રજળે છે હૈયાં , આમ , સામસામે રહીને ,
-----નીતરતો પ્રેમ-પ્રવાહ ,નેણેથી સરી  સરીને। 

-----કરે પ્રણય-ગોષ્ટિ હૃદયમાં, મૂક રહીને ,
-----જોઉં છું તુને ,હું ,તડપે તું ત્યાં રહીને ;
-----આવી જા, ભેટી જા ,સૌ અહમ ત્યજીને ,
-----અમે તો નમ્યાં  તવ ચરણે , દિલથી , "બેલા" ફૂલ ધરીને। 
                                                                 24\4\2020 
                                                                        4.00. એ.એમ. 

એક શ્લોક



-----કામ, ક્રોધ મદ -મોહ ,મત્સરેણ  ગ્રસિતં,
-----અતિ પાપી દેહી અહં                      
-----મિથ્યા ગર્વેણ મંડિતમ અહં
-----પ્રપદ્યે ,શરણમ ,ત્વં।
                                                    25\4\2020 
                                                           1.20.એ.એમ. 

અલગારી



-----અલગારી આ ,અલખ જગવતો  હીંડે, હરિ સંગાથે ,
-----હરિ પણ હરખે   બંધાયો; હવે શાને મેલે  કે વછૂટે ? ! 
-----અનહદનાં  ઘંટારવે ઝૂલતો ,અનિલ ડોલતો આનંદે ! 
-----સમીર-સખ્યની લહેરથી ,"બેલા" પણ મહેકે મહેકે .
                                                        4\2\2020 
                                                              1.15.પી.એમ. 

મા



-----મા ! તેં મારા કાનમાં હાલરડાનું સંગીત રેડ્યું ,
-----મા  ! તેં  મારી પીઠ થાબડી ,તાલ-લાયનું જ્ઞાન રેડ્યું ;
-----મા  ! તેં  પગલીના ઠમકારે ,નર્તનને નીચોવ્યું ,
-----મા ! તેં  મારા કાલા  બોલમાં શબ્દનું ભાન રેડ્યું ,
-----મા  ! મેં જગતમાં ,શાળાના ગુરુઓને માન્યા ગુરુ ;
-----મા ! મેં સર્વ ઉપદેશકોને ચરણે  મસ્તક ઝુકાવ્યું ! 
-----મા ! મેં ક્યારે ય , બાણપણે , તેં  અર્પેલ યાદ ન કર્યું ! 
-----મા  ! ઋણ  ગ્રહી તારું , કરાંજલી સહ  નમી , ક્ષમા હું  યાચું ,
-----મા  ! સદાય તારો પ્રેમભર્યો હસ્ત ,મુજ શિરે ફરતો  સ્મરું  ,
-----મા  ! હજી ય તને મુજ પથગામી હું ગણું ;
-----મા  ! તે રોપેલી "બેલા"ના ફૂલ તવ ચરણે ધરું ,
-----મા  ! સદાય તુજ આશીષકર હું ઝંખી  રહું ! 
                                                  22\4\2020 
                                                       1.30. પી.એમ 

शरणार्थी



-----ना मैं ज्ञान हूँ ,ना मैं  कर्मी हूँ ,ना मैं भक्त हूँ ,
-----मेरे कान्हा ! ना मैं  किसी भी तरह योग्य हूँ ;
-----फिर भी तेरा नाम रटते रटते तेरी याचक हूँ | 
-----मैं  अनिमेष, तुझे , मुझ में देखती हूँ ,
-----तेरी अगिनत कृपा से अनुगृहीत हूँ ;
-----मेरे त्रिविध ताप विनाश की अभिलाषी हूँ ,
-----"बेला" के फूल स्वीकारो , मैं  तेरी शरणार्थी हूँ | 
                                                      २१\४\२०२० 
                                                           १. ३ ए . एम् 

ઢીંગલું


-----"હું" નામનું આ ઢીંગલું જો ને રમે એ ગમતીલું ! 
-----ન હાથ એના ,ન પગ એના ,ન કાન  છે ,ન પેટ ,
-----અલગ અલગ ભેગા થઇ ,જોને કરાવે વેઠ ! 
-----ન રૂપ છે ,ન જ્ઞાન છે ,ન સત્તા , ન વિત્ત છે ,
-----અલગ અલગ ભેગા થઇ ને જોને કરાવે વેઠ ! 
-----બધાં  મળીને રચે આ "હું" કેરું ઢીંગલું ,
-----તોયે ,જુઓ ને , કેવો અહં ધરાવે આ ઢીંગલું ! 

-----જરાવસ્થાએ છૂટે સાથ સૌનો ,ધીરે ધીરે ,
-----લથડાતે  પગે ,ધ્રૂજતે હાથે ,કાને બહેરે ,___
-----વિસ્મૃતિના વનમાં ,કેવું ફરે આ ઢીંગલું ! 
-----અંત સામે, પણ મોહને મમતા ધરે આ ઢીંગલું ! 

-----"બેલા" સમજ ,ફગાવ આ, "હું" નામનું ઢીંગલું,
-----બદલી દિશા ,અપનાવ,ઈશોપાસનાનું ઢીંગલું ! 

                                                      9\5\2020 
                                                           6.25.પી.એમ. 

गोपी याचना (गोपीगीत पे आधारित )



गोपी -----"हमारा प्रेम पानी से मछली जैसा ,हमें पानी से बाहर मत फेंको -कन्हैया | "
कृष्ण ----"कहती थीं ; जी नहीं सकती मेरे बिना , कैसे श्वसित हो ,अब तुम मेरे बिना ?"
गोपी -----"हमें तो तेरी कथामृत का पान मिला ,जिस से तप्तजीवन को सहारा मिला | 
-----------
हे कमलाक्षी ! तव  नेत्रविज से  किया वध हमारा ,हम तो तव  दासी नि ::शुल्का !  
मुक्त की , कालीनाग से विष युक्त  धारा ,असुर सहित इन्द्रजी को तारा | 
आप हो , यशोनंदन ! सर्व के अंतर्ज्ञाता ,प्रभु ! क्यों हमें आपने ये ये व्यथा से मारा ?
हे कान्त ! जन्म-मृत्यु भय से तारनहारा ! शरणार्थी को सदा अभयदान दाता ! 
हम हैं ,हे वृष्णिधुर्य ! करकमल आशिकाना , और आप है कामना के परिपूर्ण दाता  | 
व्रजजन के सब दू:ख  के हर्ता ,गर्वित भक्तजन के गर्व स-स्मित  दूरकर्ता ;
हे श्रीनिकेत ! फणीधर पे नृत्यकरंता  ! नाचो, हमारी काम फणि पर ये है उर आशा | 
मधुर बानी की प्यासी ,धरे एक आशा ,दो प्रभु दान अपनी गिरा का | 
स्मरण में है ,तव  अनुपम हास्य मंगलकारी ,स्मरण में है ,तव  ह्रदयस्पर्शी संकेत वाणी !
गोचर बेला तुझे देता दर्द ,चरणकमल को काँटा ,हमें बना रहें वो अति दू:ख  दाता | 
संध्या समय सूरज रंग से रंगीत , तव   केश  घुंघराले ,भर जाते गोरज से रंजीत 
तब मुख दर्शन की उत्सुक उत्कट कामना से हम हो जाते हैं लालायित | 
लक्ष्मीपूज्य !ब्रह्माजी के कामनापुरक  !रखो हमारे भी ह्रदय पे चरणकमल ,कमनापुरक ! 
आनंददेहि ,शोक-विनाशक ,अति-मधुरा ,तुज बांसुरी है,जैसे इच्छित अमृतधारा !
पल भी बन जाए युग ,जब संध्याकाले तुम विचरो बन में ,
तब हम प्यासी दर्शन की उठा ले परदे पलकों के | 
हम जानते हैं बनते हो तुम अजनबी , त्याग हमें आबिड़  रात्रिकाले ,हो तुम ठगी ! 
हे मोहन ! एकांत में तव लक्ष्मीरमण के स्मरण से ,
मचले मन ,बने मोहित , ध्यान धरे दर्शन का आतुरता से | 
प्रगट  भये तुम ,ब्रजजन वासी के दू:ख  हर्ता ,रोग नाशकर्ता ,
झंखना है , हमें भी दो एक बिंदु, ओ  औषधधर्ता ! 
दर्शन दीजिये हमें ,हे जगत्राता ! तारिये हमें 
सर्व गर्व  क्षति से हे रस रासदाता ! 
शरण तव  आई ,बन के सर्व बंधनत्यागी ,यथेच्छ कुरु ,अब हम तुज किंकरदासी ! " 
प्रगट हुए दीनानाथ साही हाथ , ओ ' मन में बसाई ,पायो संयोग ,हर्षित गोपी , मधुर स्मितधारी | 
ये गोपी याचना दरसाई "बेला" ने ,क्षमार्थी है, गर क्षति हो बोलमे अपने | 
                                                                                   २३\४\२०२० 
                                                                                        २.३०. पि. एम्.