જીવન અને સંગીત

19\5\2021 

  આ શબ્દ સાંભળતાં જ મને એક ગીત યાદ આવ્યું, જેનાં  શબ્દો કાંઈક  આવા છે . " સાત સૂરોના સથવારે અમે ગીત મઝાનું લાવ્યા ". આ સાથે મારા મનમાં આ સ્ફૂર્યું . " સાત રંગના રંગે રંગી ,જીવનને અમે માણ્યા " 

  જીવનના સાત રંગ અને સંગીતના સાત સ્વર . સંગીતના સ્વર તો જાણીએ જ છીએ .સા  રે ગ મ પ ધ ની. જીવનના રંગો કયા ? સુખ-દુ:ખ , રાગ-દ્વેષ, માયા, મમતા , ક્રોધ વિગેરે . સંગીતના સાત સુરની જેમ  જ આ રંગો જીવન સાથે કેવાં જોડાઈ ગયા છે ? ! સંગીતમાં ,તંતુવાદયમાં બધાંય  તારોનો  સુમેળ જરૂરી બને . હાર્મોનિયમના  સુર સાથે ગળાના સુરની સંગત જામે; અને એની સાથે તબલાના તાલ બધ્ધ  ઠેકા  ભળે  ,ત્યારે નર્તનની સંભાવના ઉપજે .સંગીતમાં બધ્ધાયનું સુ-સંયોજન જરૂરી બને અને તો જ  કર્ણપ્રિય ગાયન-વાદન નીપજે . 

  જીવનને જો રસમય, સુમધુર, સર્વપ્રિય ( આમાં પ્રભુ પણ આવી ગયા )અને મનોરમ્ય બનાવવું હોય તો સમદ્રષ્ટિ, સમભાવ, સહકર્મ  જરૂરી બને . દરેક પ્રત્યે પ્રેમભાવ નીતરે ત્યારે જીવન સરિતા સંગીતમય બની સરે . 

  હવે જોઈએ ગૃહસ્થી, સાંસારિક જીવનનાં  સંગીતને . ઘરમાં તો કેટકેટલાં  વાજિંત્રો ! ! માં-બાપ,ભાઈ-બહેન, પતિ-પત્ની, સાસુ-સસરા, જેઠ-જેઠાણી, નણંદ -નણંદોઈ, ફોઈ-ફુઆ કાકા-મામા,માસી, તો વળી ક્યારેક નોકરો પણ . આ બધાંયનો ઝણકાર ઉપજાવે એક અદ્દભૂત  સમૂહગાન,જ્યારે બધાય                  સુમેળથી વાગે, પણ  જો સુમેળ ન હોય તો ઝંકાર બદલાય ઝંઝાવાતમાં !  જો બધાયના હૃદય પ્રેમભર્યા અને આગળ જણાવ્યું તેમ  સમભાવ, સમદ્રષ્ટિ વિગેરેથી ભરેલા હોય ને તો જ મન ક્રોધ, દ્વેષ ઇત્યાદિ રિપુઓથી ખાલી રહે અને ત્યારે ગૃહસ્થ-જીવન સંગીતમય બની જાય . 

  ક્યારેક પુરુષનો અહંકાર અને પ્રકૃતિની  કુણાશ, એટલે કે પતિનો કે વડીલોનો અહમ અને પત્ની કે બાળકોની લાગણીઓ અથડાય છે , કિન્તુ ,જો ,એ બન્નેને એકતાર બનાવી  -સમજશક્તિ-અનુભવશક્તિ અને લાગણી- એક સુરે ગાંઠતા આવડી જાયને , તો , લલિત રાગનું સર્જન થાય, અને જીવન સુરીલું બની જાય . 

   બાકી તો , જીવન અને સંગીતની તુલના તો દિગ્ગ્જ સાહિત્યકારો અને આધ્યાત્મિક કથાકારો પાસે જઈને જાણવા જેવી . કદાચ તેઓ કલાકો સુધી આની ઉપર વાણીની ધારા વહેવડાવીને આપણને તરબોળ કરે અને કલ્કલનાદનું સંગીત સુણાવે . મારા તરફથી તો આટલું જ .